Jak radzić sobie z atopowym zapaleniem skóry głowy?

Atopowe zapalenie skóry głowy (AZS głowy) to przewlekła, zapalna choroba skóry, która wiąże się z intensywnym swędzeniem, zaczerwienieniem i łuszczeniem się naskórka w okolicy owłosionej skóry głowy. Dolegliwość ta, choć mniej powszechna niż AZS na skórze twarzy lub ciała, jest równie uciążliwa. Właściwe zrozumienie przyczyn i wdrożenie odpowiednich działań w walce z atopowym zapaleniem skóry głowy może pomóc w złagodzeniu objawów tej choroby i znacząco poprawić komfort życia chorego.

AZS na skórze głowy i innych obszarach ciała

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest zapalną chorobą o podłożu alergicznym z charakterystycznymi zmianami skórnymi, które zwykle pojawiają się na twarzy, w zgięciach łokci i kolan, w okolicy nadgarstkach czy na tułowiu. Są to miejsca najbardziej narażone na kontakt z alergenami i czynnikami środowiskowymi, wywołującymi charakterystyczne objawy choroby AZS:

uporczywy świąd,
silne zaczerwienienie,
łuszczenie i przesuszanie się skóry,
powstawanie grudek i pęcherzyków, które mają skłonność do pękania i nadkażeń bakteryjnych.

Objawy AZS mogą jednak pojawić się także na obszarze owłosionej skóry głowy — wówczas mamy do czynienia z atopowym zapaleniem skóry głowy. Naskórek na tej części ciała staje się zaczerwieniony, co świadczy o rozwoju stanu zapalnego, przesuszony i zgrubiały, pojawiają się na nim także swędzące krostki. W ten sposób tworzą się typowe dla tego schorzenia łuski. Skóra głowy jest specyficznym miejscem występowania AZS, a objawy tej choroby mogą przypominać inne schorzenia dermatologiczne np. łuszczycę czy łojotokowe zapalenie skóry.

Pierwsze symptomy atopowego zapalenia skóry głowy mogą pojawić się już u małych dzieci (niemowląt i dzieci do 5. roku życia), choć dolegliwość ta może dotknąć także młodzież czy osoby dorosłe.

Przyczyny atopowego zapalenia skóry głowy

Przyczyny występowania atopowego zapalenia skóry głowy wynikają z kombinacji czynników genetycznych i środowiskowych.

Predyspozycje genetyczne

AZS skóry głowy ma podłoże dziedziczne, w związku z czym zaburzenia te najczęściej dotykają osoby, których rodzice lub dziadkowie również zmagali się z atopią w obrębie skóry głowy. U ludzi z atopowym zapaleniem skóry głowy występują genetyczne nieprawidłowości w strukturze warstwy naskórka, co osłabia naturalną barierę ochronną organizmu, ułatwia przenikanie alergenów i zwiększa nadwrażliwość skóry na działanie niekorzystnych dla niej czynników.

Zaburzenia układu immunologicznego

Atopowe zapalenie skóry głowy jest chorobą, w której kluczową rolę odgrywa nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego przy kontakcie z czynnikiem, który u zdrowych osób nie wywołałby żadnej reakcji. U osób zmagających się z AZS kontakt z wybranym alergenem (składnikami pokarmowymi, pyłkiem, roztoczami, sierścią zwierząt czy składnikami kosmetyków) prowadzi do uwalniania przeciwciał i rozwoju stanu zapalnego.

Czynniki środowiskowe i styl życia

Występowanie objawów AZS na skórze głowy może mieć związek z czynnikami środowiskowymi, np. kontaktem z zanieczyszczeniami czy zmiennymi warunkami klimatycznymi, a także niezdrowym stylem życia (nadmierny stres, dieta uboga w składniki odżywcze). Ponadto nadmierna higiena w dzieciństwie ograniczająca kontakt z alergenami może sprzyjać rozwojowi choroby w późniejszym wieku. Niewłaściwa pielęgnacja skóry prowadzi do zaburzeń równowagi jej mikrobiomu, który m.in. chroni skórę przed patogennymi mikroorganizmami i rozwojem alergii, aktywuje komórki odpornościowe do odpowiedniej reakcji na działanie czynników zewnętrznych i utrzymuje prawidłowe, lekko kwaśne pH skóry.

Atopowe zapalenie skóry głowy — jak sobie radzić z tym schorzeniem?

Atopowe zapalenie skóry głowy to choroba o charakterze przewlekłym, która towarzyszy ludziom przez całe życie, przechodząc okresowo w fazy zaostrzenia i remisji. Dlatego codzienne radzenie sobie z chorobą skupia się głównie na unikaniu czynników wywołujących pogorszenie stanu skóry (np. silny stres, substancje drażniące), aby zapobiec nawrotom objawów.

O czym pamiętać w dbaniu o skórę głowy z AZS?

Zaleca się przede wszystkim rezygnację ze stosowania agresywnych środków do pielęgnacji włosów, w tym szamponów zawierających sztuczne składniki, substancje zapachowe i barwniki. Przy AZS pielęgnacja skóry głowy wymaga stosowania kosmetyków dla alergików o łagodnym składzie i pH zbliżonym do 5,5.
Specjalistyczny szampon powinien łagodnie oczyszczać skórę głowy i normalizować proces złuszczania się naskórka. Ponadto musi zawierać składniki nawilżające, aby zredukować nadmierną suchość skóry, a także substancje kojące i łagodzące podrażnienia na skórze głowy np. emolienty.
Produkty do pielęgnacji włosów muszą pełnić w tym przypadku jeszcze jedną ważną rolę: wzmacniać barierę ochronną skóry przed działaniem niekorzystnych czynników. Dlatego warto zwrócić uwagę, czy w wybranych przez nas preparatach znajdują się także składniki wspierające równowagę mikrobiomu i regenerację skóry np. probiotyki, prowitaminy.
Dużo uwagi należy też poświęcić na prawidłową technikę oczyszczania skóry głowy. Mycie głowy powinno trwać stosunkowo krótko, zaś temperatura wody nie powinna przekraczać 37°C, ponieważ gorąca woda może nasilać objawy AZS. Podczas mycia należy jedynie delikatnie masować skórę głowy, zaś po jej umyciu ostrożnie osuszyć włosy — bez intensywnego pocierania skóry głowy ręcznikiem. W przypadku stosowania suszarki do włosów najlepiej sprawdzi się opcja chłodnego nawiewu.
Zmagając się z AZS głowy, warto dodatkowo zwrócić uwagę na kwestię składu środków do prania i płukania odzieży lub tekstyliów, mających następnie bezpośredni kontakt ze skórą głowy tj. czapka, pościel, ręcznik. Często zawierają one alergeny, które nie zawsze wiążemy z objawami chorobowymi AZS. Również w tym wypadku należy sięgać po antyalergiczne produkty.

Atopowe zapalenie skóry głowy, szczególnie w okresie zaostrzenia, może powodować silny świąd, który często wywołuje u chorych trudny do opanowania odruch drapania. Pamiętajmy jednak, że drapanie może zaostrzyć objawy alergicznego zapalenia, a dodatkowo zwiększać ryzyko zakażenia grzybiczego czy infekcji skóry.

W pielęgnacji skóry głowy z AZS polecamy kostkę myjącą z ultrabogatą konsystencją z serii XERACALM A.D o potwierdzonej skuteczności przeciwświądowej. Pielęgnacja obszaru skóry głowy za pomocą tego produktu przyniesie ulgę i złagodzi podrażnienia, a przy tym zmiękcza suchą i łuszczącą się skórę.

Czy można stosować peelingi do skóry głowy z AZS?

Wykonywanie peelingów na skórze głowy przy atopowym zapaleniu skóry jest kwestią, która wymaga szczególnej ostrożności. W tym przypadku specjaliści zwykle odradzają stosowanie standardowych peelingów mechanicznych, które mogą podrażniać delikatną i już uszkodzoną skórę osób z AZS. Mogą one doprowadzić do swędzenia, podrażnienia i przesuszenia skóry, a tym samym nasilić objawy choroby. Z tego powodu preparaty złuszczające nie są zalecane przy AZS.

Alternatywą dla tradycyjnych peelingów mechanicznych są delikatne produkty złuszczające oparte na enzymach lub kwasach o niskim stężeniu (np. kwas mlekowy). Takie preparaty pomagają usunąć martwe komórki naskórka bez mechanicznego pocierania, co zmniejsza ryzyko podrażnień. Przed wprowadzeniem nowych kosmetyków do pielęgnacji skóry głowy z AZS warto skonsultować się z dermatologiem, w szczególności gdy przeznaczenie lub skład danego produktu wzbudza nasze wątpliwości. W ten sposób zyskamy pewność, że wybrane przez nas środki są odpowiednio dostosowane do wrażliwej skóry i unikniemy niepożądanych reakcji alergicznych.

Ważna rola pielęgnacji w leczeniu atopowego zapalenia skóry głowy

AZS jest nawracającą chorobą skóry, uznaje się ją za chorobę cywilizacyjną. Objawy atopowego zapalenia skóry głowy, takie jak suchość, podrażnienia i silny świąd, znacząco wpływają na codzienne życie chorego — negatywnie odbijają się nie tylko na jego wyglądzie, ale też samopoczuciu. Warto zaznaczyć, że to schorzenie skóry głowy może prowadzić do nadmiernego wypadania włosów, a nawet łysienia, co podkreśla znaczenie wczesnej interwencji i podjęcia odpowiednich działań łagodzących symptomy choroby.

Atopowe zapalenie skóry jest rodzajem dermatozy, która wymaga konsultacji z lekarzem. W zależności od stopnia nasilenia choroby dermatolog może wdrożyć odpowiednie leczenie farmakologiczne w tym leczenie miejscowe. Niemniej, specjaliści zawsze podkreślają, że w tym przypadku ogromne znaczenie mają nasze codzienne nawyki żywieniowe czy pielęgnacyjne, które w bardzo dużym stopniu determinują przebieg atopowego zapalenia skóry. Aby poprawić stan skóry głowy musimy przede wszystkim nauczyć się obserwować reakcję skóry na kontakt z wybranymi substancjami i kategorycznie unikać tych, które mogą nasilić objawy AZS. Właściwa pielęgnacja jest natomiast kluczem do utrzymania stabilnej równowagi mikrobiomu, a tym samym zachowania dobrej kondycji włosów i skóry głowy.

Podsumowanie

Atopowe zapalenie skóry głowy jest bardzo uciążliwą chorobą, z którą należy walczyć nie tylko poprzez wdrożenie specjalistycznego leczenia, ale też zmianę swojego stylu życia czy nawyków pielęgnacyjnych. Jeśli nauczymy się właściwie dbać o skórę głowy i będziemy unikać czynników, które przyczyniają się do zaostrzenia stanu zapalnego, będziemy w stanie znacząco ograniczyć negatywny wpływ tego schorzenia na jakość naszego życia.

Źródła:

Dr n. med. Monika Świerczyńska-Krępa, Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dorosłych: przyczyny, objawy i leczenie, https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59313,atopowe-zapalenie-skory,
Jaworek A, Wojas-Pelc A.: Clinical phenotypes of atopic dermatitis [w:] Przegląd Dermatologiczny, 2018,
Krajewska J. Pielęgnacja skóry atopowej. Farmakoterapia, 2015.